- کارشناس رسمی دادگستری حسابداری - حسابرسی
- info@alishekarshekan.ir
- 09122084558
جهت دستیابی به استانداردهای حسابداری هماهنگ، وجود یک مجموعه پیوسته از “اهداف” و “مبانی” مرتبط که بتواند ماهیت، نحوه عمل و حدود گزارشگری مالی را مشخص کند لازم است. چنین مجموعهای، همانند یک قانون پایه، در تدوین استانداردهای حسابداری و حل و فصل مسائلی که ممکن است در این راه پیش آید، ملاک عمل قرار خواهد گرفت.
علاوه بر مزیت فوق، وجود یک مجموعه از مفاهیم نظری گزارشگری مالی، به تعیین حدود قضاوت حرفهای در تهیه صورتهای مالی و محدود کردن رویههای حسابداری به منظور افزایش قابل مقایسه بودن اطلاعات مالی کمک خواهد کرد.
در مواردی محدودی ممکن است بنا به ملاحظات علمی، بین این مجموعه و یک استاندارد حسابداری سازگاری کامل وجود نداشته باشد. در چنین حالاتی الزامات استاندارد حسابداری بر الزامات مفاهیم نظری گزارشگری مالی برتری خواهد داشت.
محصول نهایی فرایند مفاهیم نظری گزارشگری مالی، ارائه اطلاعات مالی به استفادهکنندگان مختلف، اعم از استفادهکنندگان داخلی و استفادهکنندگان خارج از واحد تجاری، در قالب گزارشهای حسابداری است. آن گروه از گزارشهای حسابداری که با هدف تأمین نیازهای اطلاعاتی استفادهکنندگان خارج از واحد تجاری تهیه و ارائه میشود، در حیطه عمل گزارشگری مالی قرار میگیرد.
صورتهای مالی، بخش اصلی فرایند مفاهیم نظری گزارشگری مالی را تشکیل میدهد. در حال حاضر یک مجموعه کامل صورتهای مالی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد “که از این به بعد صورتهای مالی اساسی (صورت های مالی اساسی چیست) نامیده میشود” و یادداشتهای توضیحی میباشد.
دیگر موارد تشکیل دهنده مفاهیم نظری گزارشگری مالی مواردی از قبیل گزارش مدیران درباره فعالیت واحد تجاری و گزارش تحلیلی مدیران میباشد که همراه با گزارش حسابرسی مستقل (و حسب مورد گزارش بازرس قانونی) و صورتهای مالی مجموعهای تحت عنوان گزارش مالی سالانه را تشکیل میدهد.
سایر مفاهیم نظری گزارشگری مالی تهیه شده به منظور دریافت تسهیلات مالی از بانکها، گزارش توجیهی هیئت مدیره جهت افزایش سرمایه در مورد شرکتهای سهامی و اظهارنامه مالیاتی میباشد.
مفاهیم نظری گزارشگری مالی در مورد صورتهای مالی کلیه واحدهای تجاری (انتفاعی) اعم از اینکه در بخش خصوصی یا عمومی فعالیت کنند کاربرد دارد. بدین ترتیب این مجموعه معطوف به واحدهای انتفاعی است لیکن عمدتا در مورد واحدهای غیرانتفاعی نیز قابل اعمال است.
خصوصیات کیفی اطلاعات مالی که در بخش دیگری از این مجموعه تشریح گردیده است، به طور یکسان در مورد واحدهای انتفاعی و غیر انتفاعی قابل اعمال است. سایر بخشهای این مجموعه با درجات متفاوتی از تأکید در اعمال آنها، در مورد واحدهای غیرانتفاعی، بکار گرفته میشود.
در این ارتباط، طیف استفادهکنندگان صورتهای مالی گستردهتر میگردد تا اعضا و اعانهدهندگان، تأمین کنندگان منابع، مشتریان یا دریافت کنندگان کالاها و خدمات و تشکیلات نظارتی را در برگیرد. همچنین اطلاعات در مورد رعایت قراردادها و هر گونه محدودیت در استفاده از وجوه اهمیت بیشتری میباید و تأکید بر رقم سود، جای خود را به تأکید بر معیارهای عملکرد مالی و غیر مالی متفاوتی میدهد.
مفاهیم نظری گزارشگری مالی منعکس کننده حسابدهی واحد تجاری در قبال منابع آن است و از این رو مبنایی برای ارزیابی وظیفه مباشرت مدیریت و اتخاذ تصمیمات اقتصادی فراهم میآورد.
واحد گزارشگر به یک واحد تجاری منفرد یا گروه واحدهای تجاری اطلاق میشود که موضوع یک مجموعه صورتهای مالی مشخص است که بنا بر الزامات قانونی، قراردادی یا عرفی و به منظور رفع نیازهای اطلاعاتی استفادهکنندگان تهیه و ارائه میشود.
هدف صورتهای مالی عبارت از ارائه اطلاعاتی تلخیص و طبقهبندی شده درباره وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی واحد تجاری که برای طیفی گسترده از استفادهکنندگان صورتهای مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی مفید واقع گردد.
استفادهکنندگان صورتهای مالی، برای اتخاذ تصمیمات اقتصادی، غالبا خواهان ارزیابی وظیفه مباشرت یا حسابدهی مدیریت میباشند. تصمیمات اقتصادی مزبور به عنوان نمونه شامل مواردی از قبیل فروش یا حفظ سرمایهگذاری در واحد تجاری و انتخاب مجدد یا جایگزینی مدیران میباشد.
استفادهکنندگان صورتهای مالی به اشخاصی اطلاق میشود که جهت رفع نیازهای اطلاعاتی متفاوت خود از صورتهای مالی استفاده میکنند. تأمین نیازهای اطلاعاتی تمام استفادهکنندگان توسط صورتهای مالی امکانپذیر نیست ولی نیازهایی وجود دارد که برای همه استفادهکنندگان مشترک است. بالاخص همه استفادهکنندگان به نوعی به وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی واحد تجاری علاقمند هستند.
اطلاعات تهیه شده برای سرمایهگذاران، به عنوان یک مرجع اطلاعاتی برای سایر استفادهکنندگان نیز مفید است چرا که اینان میتوانند اطلاعات مشخصتری را در معاملات خود با واحد تجاری بدست بیاورند.
استفادهکنندگان صورتهای مالی و نیازهای اطلاعاتی آنها به شرح زیر است:
سرمایهگذاران به عنوان تأمینکنندگان سرمایه متضمن ریسک واحد تجاری و مشاورین آنان علاقمند به اطلاعاتی در مورد ریسک ذاتی (ریسک ذاتی چیست) و بازده سرمایهگذاریهای (بازده سرمایهگذاری چیست) خود میباشند. اینان به اطلاعاتی نیاز دارند که بر اساس آن بتوانند در مورد خرید، نگهداری یا فروش سهام تصمیمگیری کنند و عملکرد مدیریت واحد تجاری و توان واحد تجاری را جهت پرداخت سود سهام مورد ارزیابی قرار دهند.
اعطاکنندگان تسهیلات مالی علاقهمند به اطلاعاتی هستند که بر اساس آن بتوانند توان واحد تجاری را در باز پرداخت به موقع اصل و متفرعات تسهیلات دریافتی ارزیابی کنند.
تأمینکنندگان کالا و خدمات و سایر بستانکاران به اطلاعاتی علاقهمند هستند که آنها را در اتخاذ تصمیم در زمینه فروش کالا و خدمات به واحد تجاری و ارزیابی توان واحد تجاری جهت بازپرداخت بدهیهای خود در سررسید، یاری رساند. بستانکاران تجاری بر عکس اعطاکنندگان تسهیلات مالی به وضعیت واحد تجاری در کوتاه مدت علاقهمند هستند مگر آنکه واحد تجاری از مشتریان عمده آنان بوده و ادامه فعالیت آنان به تداوم معاملات با واحد تجاری متکی باشد.
علاقه مشتریان به کسب اطلاعات در مورد تداوم فعالیت واحد تجاری است.
کارکنان و نمایندگان آنها به اطلاعاتی در مورد ثبات و سودآوری کارفرمایان خود علاقمندند. اینان همچنین علاقهمند به اطلاعاتی هستند که آنها را در ارزیابی توان واحد تجاری مبنی بر تأمین حقوق و مزایا، ایجاد فرصتهای شغلی و پرداخت مزایای پایان خدمت یاری دهد.
دولت و مؤسسات تابع آن در رابطه با تخصیص منابع علاقهمند به فعالیتهای واحد تجاری هستند. اینان همچنین برای تنظیم فعالیتهای واحدهای تجاری، تعیین سیاستهای مالیاتی و تشخیص مالیات و نیز تهیه آمار ملی به اطلاعات نیاز دارند.
آحاد جامعه به طرق مختلف تحت تأثیر واحدهای تجاری قرار میگیرند. به طور مثال، واحدهای تجاری ممکن است در اقتصاد محلی از طریق ایجاد اشتغال و استفاده از محصولات فروشندگان محلی نقش قابل ملاحظهای ایفا کنند. از طریق ارائه اطلاعات در مورد روندها و تحولات اخیر در رشد واحد تجاری و طیف فعالیتهای آن، صورتهای مالی میتواند برای آحاد جامعه مفید باشد.
اشخاص دیگری که عمدتا به ارائه انواع خدمات به استفادهکنندگان فوقالذکر بالاخص سرمایهگذاران اشتغال دارند، جهت رفع برخی نیازهای اطلاعاتی خود به صورتهای مالی تکیه میکنند. اشخاص مزبور از جمله شامل بورس اوراق بهادار، کارگزاران بورس، تحلیلگران مالی و پژوهشگران میباشند.
مدیریت واحد تجاری مسئول تهیه و ارائه صورتهای مالی میباشد. مدیریت به شکل و محتوای صورتهای مالی علاقهمند است زیرا این صورتها ابزار اصلی انتقال اطلاعات مالی در مورد واحد تجاری به اشخاص خارج از آن است. مدیریت از اطلاعات اضافی در انجام وظایف برنامهریزی، تصمیمگیری و کنترل کمک میگیرد و قادر است شکل محتوای چنین اطلاعات اضافی را در راستای رفع نیازهای خود تعیین کند.
وضعیت مالی یک واحد تجاری در برگیرنده منابع اقتصادی تحت کنترل آن، ساختار مالی آن، میزان نقدینگی و توان بازپرداخت بدهیها و ظرفیت سازگاری آن با تغییرات محیط عملیاتی است. اطلاعات درباره وضعیت مالی در ترازنامه ارائه میشود.
عملکرد مالی واحد تجاری در برگیرنده بازده حاصل از منابع تحت کنترل واحد تجاری است. اطلاعات درباره عملکرد مالی در صورت سود و زیان و صورت سود و زیان جامع ارائه میشود.
انعطافپذیری مالی عبارت از توانایی واحد تجاری مبنی بر اقدام مؤثر جهت تغییر میزان و زمان جریانهای نقدی آن میباشد به گونهای که واحد تجاری بتواند در قبال رویدادها و فرصتهای غیره منتظره واکنش نشان دهد.
برای اطلاعات بیشتر در مورد مفاهیم گزارشگری مالی در استانداردهای حسابداری بخش عمومی مقاله زیر را مطالعه کنید.
خصوصیات کیفی به خصوصیاتی اطلاق میشود که موجب میگردد اطلاعات ارائه شده در صورتهای مالی برای استفادهکنندگان در راستای ارزیابی وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی واحد تجاری مفید واقع شود.
خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با محتوای اطلاعات، “مربوط بودن” و “قابل اتکا بودن” است.
خصوصیات کیفی اصلی مرتبط با ارائه اطلاعات “قابل مقایسه بودن” و “قابل فهم بودن” است.
اهمیت یک کیفیت آستانهای است. اهمیت به جای اینکه یک خصوصیت کیفی اصلی برای اطلاعات باشد یک نقطه انقطاع است و باید قبل از سایر خصوصیات کیفی اطلاعات مورد توجه قرار گیرد. اگر اطلاعات با اهمیت نباشد نیازی به بررسی بیشتر آن نیست.
اطلاعاتی با اهمیت است که بتواند بر تصمیمات اقتصادی استفادهکنندگان که بر مبنای صورتهای مالی اتخاذ میشود، تأثیر گذارد.
اطلاعاتی مربوط تلقی میشود که بر تصمیمات اقتصادی استفادهکنندگان در ارزیابی رویدادهای گذشته، حال یا آینده یا تأئید یا تصحیح ارزیابیهای گذشته آنها مؤثر واقع شود. اطلاعاتی با اهمیت است که بتواند بر تصمیمات اقتصادی استفادهکنندگان که بر مبنای صورتهای مالی اتخاذ میشود، تأثیر گذارد.
“اطلاعات مربوط“، یا دارای ارزش پیشبینیکنندگی و یا حائز ارزش تأییدکنندگی است. نقشهای پیشبینیکنندگی و تأییدکنندگی اطلاعات به هم مربوط میباشند.
اطلاعات در مورد وضعیت مالی و عملکرد مالی گذشته اغلب برای پیشبینی وضعیت مالی و عملکرد مالی آتی و سایر موضوعات مورد علاقه مستقیم استفادهکنندگان است.
برای اینکه اطلاعات دارای ارزش پیشبینیکنندگی باشد نیازی نیست که در قالب یک پیشبینی صریح ارائه شود. معهذا توان پیشبینی بر اساس صورتهای مالی تحت تأثیر نحوه نمایش اطلاعات در مورد معاملات و سایر رویدادهای گذشته ارتقا مییابد. به طور مثال هرگاه اقلام غیر معمول، غیرعادی و غیر تکراری درآمد یا هزینه جداگانه افشا شود، ارزش پیشبینیکنندگی صورتهای عملکرد مالی افزایش مییابد. اطلاعات در مورد وضعیت مالی و عملکرد مالی گذشته اغلب برای پیشبینی وضعیت مالی و عملکرد مالی آتی و سایر موضوعات مورد علاقه مستقیم استفادهکنندگان است.
برای ارائه اقلام در صورتهای مالی باید خاصه قلم مورد ارائه انتخاب شود. صورتهای مالی تنها میتوانند آن خاصههایی را ارائه کنند که بر حسب واحد پول قابل بیان است. چندین خاصه پولی وجود دارد که میتوان در صورتهای مالی ارائه کرد از قبیل بهای تمام شده تاریخی، بهای جایگزینی یا خالص ارزش فروش.
انتخاب خاصهای که قرار است در صورتهای مالی گزارش شود باید مبتنی بر مربوط بودن آن به تصمیمات اقتصادی استفادهکنندگان باشد. اطلاعات در مورد سایر خاصهها از جمله خاصههای غیر قابل بیان به پول از قبیل مقادیر و سررسیدها را میتوان با شرح اقلام در صورتهای مالی یا یادداشتهای توضیحی به استفادهکننده انتقال داد.
برای اینکه اطلاعات مفید باشد باید قابل اتکا باشد. اطلاعاتی قابل اتکاست که عاری از اشتباه و تمایلات جانبدارانه با اهمیت باشد و به طور صادقانه معرف آن چیزی باشد که مدعی بیان آن است یا به گونهای معقول انتظار میرود بیان کند.
اطلاعات ممکن است مربوط باشد لیکن ماهیتا یا در بیان چنان غیرقابل اتکا باشد که شناخت آن در صورتهای مالی به طور بالقوه گمراه کننده شود.
اطلاعات باید اثر معاملات و سایر رویدادهایی را که ادعا میکند بیانگر آن است یا به گونهای معقول انتظار میرود بیانگر آن باشد به طور صادقانه بیان کند. بدین ترتیب مثلا ترازنامه باید بیانگر صادقانه اثرات معاملات و سایر رویدادهایی باشد که منجر به عناصری در تاریخ ترازنامه شوند که معیارهای شناخت را احراز کرده باشند. اطلاعات ممکن است مربوط باشد لیکن ماهیتا یا در بیان، چنان غیرقابل اتکا باشد که شناخت آن در صورتهای مالی به طور بالقوه گمراه کننده شود.
اگر قرار است اطلاعات بیانگر صادقانه معاملات و سایر رویدادهایی که مدعی بیان آنهاست باشد، لازم است که این اطلاعات بر اساس محتوا و واقعیت اقتصادی و نه صرفا شکل قانونی آنها به حساب گرفته شود.
محتوای معاملات و سایر رویدادها همواره با شکل قانونی آنها سازگار نیست. هر چند اثرات و خصوصیات قانونی یک معامله خود بخشی از محتوا و اثر تجاری آن است، این اثرات بایستی در چارچوب کلیت معامله از جمله هر گونه معاملات مرتبط مورد تفسیر قرار گیرد.
اطلاعات مندرج در صورتهای مالی باید بیطرفانه یعنی عاری از تمایلات جانبدارانه باشد.
چنانچه انتخاب و یا ارائه این اطلاعات به گونهای باشد که بر تصمیمگیری یا قضاوت در جهت نیل به نتیجهای از قبل تعیین شده، اثر گذارد، صورتهای مالی بیطرف نمیباشد.
تهیه کنندگان صورتهای مالی در عین حال که باید با ابهاماتی که به گونهای اجتنابپذیر بر بسیاری رویدادها و شرایط سایه افکنده برخورد کنند. نمونه این ابهامات عبارت است از قابلیت وصول مطالبات، عمر مفید احتمالی داراییهای ثابت مشهود و تعداد و میزان ادعاهای احتمالی مربوط به ضمانت کالای فروش رفته. چنین مواردی با رعایت احتیاط در تهیه صورتهای مالی و همراه با افشای ماهیت و میزان آنها شناسایی میشود.
اعمال احتیاط نباید منجر به ایجاد اندوختههای پنهانی یا ذخایر غیرضروری گردد یا داراییها و درآمدها را عمدا کمتر از واقع و بدهیها و هزینهها را عمدا بیشتر از واقع نشان دهد زیرا این امر موجب نقض بیطرفی است و بر قابلیت اتکای اطلاعات مالی اثر میگذارد.
اطلاعات مندرج در صورتهای مالی باید با توجه به کیفیت اهمیت و ملاحظات مربوط به فزونی منافع بر هزینه تهیه و ارائه آن، کامل باشد. حذف بخشی از اطلاعات ممکن است باعث شود که اطلاعات نادرست یا گمراه کننده شود و لذا قابل اتکا نباشد و از مربوط بودن آن کاسته شود.
استفاده کنندگان صورتهای مالی باید بتوانند صورتهای مالی واحد تجاری را طی زمان جهت تشخیص روند تغییرات در وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی واحد تجاری مقایسه نمایند.
بدین ترتیب ضرورت دارد اثرات معاملات و سایر رویدادهای مشابه در داخل واحد تجاری و در طول زمان برای آن واحد تجاری با ثبات رویه اندازهگیری و ارائه شود و بین واحدهای تجاری مختلف نیز هماهنگی رویه در باب اندازهگیری و ارائه موضوعات مشابه رعایت گردد.
نیاز به قابلیت مقایسه را نباید با یکنواختی مطلق اشتباه گرفت و این خصوصیت نباید مانع از بکارگیری روشهای بهبود یافته حسابداری گردد.
قابل مقایسه بودن مستلزم این امر است که اندازهگیری و ارائه اثرات مالی معاملات و سایر رویدادهای مشابه در هر دوره حسابداری و از یک دوره به دوره بعد یا ثبات رویه انجام گیرد و همچنین هماهنگی رویه توسط واحدهای تجاری مختلف حفظ شود. اگرچه برای نیل به قابل مقایسه بودن، ثبات رویه لازم است اما همیشه به خودی خود کافی نیست. نیاز به قابلیت مقایسه را نباید با یکنواختی مطلق اشتباه گرفت و این خصوصیت نباید مانع از بکارگیری روشهای بهبود یافته حسابداری گردد.
یکی از پیش شرطهای قابل مقایسه بودن، افشای رویههای حسابداری بکار رفته در تهیه صورتهای مالی و همچنین افشای هر گونه تغییرات در آن رویهها و اثرات چنین تغییراتی میباشد. استفادهکنندگان باید قادر باشند تفاوت بین رویههای حسابداری برای معاملات و سایر رویدادهای مشابه را که توسط یک واحد تجاری طی دورههای مختلف بکار گرفته شده و رویههایی را که توسط واحدهای تجاری مختلف اتخاذ شده است، تشخیص دهند.
یک خصوصیت کیفی مهم اطلاعات مندرج در صورتهای مالی این است که به آسانی برای استفاده کنندگان قابل درک باشد.
یک عامل مهم در قابل فهم بودن اطلاعات مالی نحوه ارائه آنهاست. برای اینکه ارائه اطلاعات مالی قابل فهم باشد لازم است که اقلام به نحوی مناسب در یکدیگر ادغام و طبقهبندی شود.
صورتهای مالی برای رفع نیازهای استفادهکنندگان مختلفی که از درجات مختلف آگاهی از فعالیتهای تجاری و اقتصادی و نحوه حسابداری برخور دارند، تهیه میشود. معهذا اطلاعات مالی عموما بر اساس این فرض که استفادهکنندگان از آگاهی معقولی در مورد فعالیتهای تجاری و اقتصادی و نحوه حسابداری برخوردارند و اینکه مایل به مطالعه اطلاعات با تلاش معقولی هستند، تهیه میشود.
یکی از محدودیتها این است که اغلب نوعی موازنه یا مصالحه بین خصوصیتهای کیفی ضرورت دارد. به طور مثال اطلاعاتی که قابل اتکاتر است اغلب از درجه مربوط بودن کمتر برخوردار است و به عکس. عموما هدف، دستیابی به نوعی توازن بین انواع خصوصیات به منظور پاسخگویی به اهداف صورتهای مالی است. اهمیت نسبی خصوصیتهای کیفی در موارد مختلف امری قضاوتی است.
برای ارائه به موقع اطلاعات، اغلب ممکن است لازم شود قبل از مشخص شدن همه جنبههای یک معامله یا رویداد، اطلاعات موجود گزارش شود که این از قابلیت اتکای آن میکاهد. به عکس، هرگاه به منظور مشخص شدن همه جنبههای مزبور، گزارشگری با تأخیر انجام گردد، اطلاعات ممکن است کاملا قابل اتکا شود، لیکن برای استفادهکنندگانی که باید طی این مدت تصمیماتی اتخاذ کنند بیفایده شود.
توازن بین منفعت و هزینه به جای اینکه یک خصوصیت کیفی باشد یک محدودیت مهم است. منفعت حاصل از اطلاعات باید بیش از هزینه تهیه و ارائه آن باشد. معهذا ارزیابی منفعت و هزینه اساسا یک فرایند قضاوتی است.
اغلب گفته میشود که صورت های مالی باید تصویری مطلوب از وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیری مالی واحد تجاری ارائه کند. “تصویر مطلوب” مفهومی پویاست که محتوای آن در پاسخگویی به موضوعاتی از قبیل پیشرفت در حسابداری و تغییرات در نحوه فعالیتهای تجاری تکامل مییابد.
صورتهای مالی، اثرات مالی معاملات و سایر رویدادها را از طریق طبقهبندی کلی آنها بر حسب خصوصیات اقتصادیشان نمایش میدهد. این طبقات کلی، عناصر صورتهای مالی نام گرفتهاند. ارائه این عناصر در ترازنامه و صورت سود و زیان، متضمن تقسیم آنها به طبقات فرعی است.
عناصر صورتهای مالی عبارتند از:
دارایی عبارت است از حقوق نسبت به منافع اقتصادی آتی یا سایر راههای دستیابی مشروع به آن منافع که در نتیجه معاملات یا سایر رویدادهای گذشته به کنترل واحد تجاری درآمده است.
اشارهای که در تعریف داراییها به “حقوق” و “سایر راههای دستیابی مشروع” شده است نشان میدهد که آنچه تشکیل دهنده یک دارایی است خود مال نیست، بلکه “حقوق حاصل از مالکیت” یا “سایر حقوق تصرف مال و استفاده از آن” است به این دلیل چند نفر ممکن است در یک مال شریک باشند و سهم هر یک، داریی (یا بدهی) شریک مربوط باشد.
منافع اقتصادی آتی یک دارایی عبارت از توان بالقوه آن جهت کمک مستقیم یا غیرمستقیم به جریان وجوه نقد به واحد تجاری میباشد.
تعریف دارایی مستلزم این امر است که دستیابی به منافع اقتصادی آتی تحت کنترل واحد تجاری باشد. کنترل به معنای توان به دست آوردن منافع اقتصادی و توانایی محدود کردن دستیابی دیگران اعمال میکند تا اینکه تمام منافع نصیب خودش شود.
تعریف دارایی مستلزم این امر است که دستیابی به منافع اقتصادی آتی باید ناشی از معاملات یا سایر رویدادهای گذشته باشد. این بخش از تعریف به وضوح بیان میکند که تنها دستیابی واحد تجاری به منافع اقتصادی آتی قبل از تاریخ ترازنامه، در مفهوم دارایی منظور شده است.
تعریف دارایی مستلزم قطعی بودن منافع اقتصادی آتی نیست، بلکه همواره میزانی از ابهام در این مورد که آیا منافع اقتصادی آتی مورد انتظار حاصل خواهد گردید یا خیر، وجود دارد. ماهیت این مخاطره با نوع دارایی تغییر میکند.
بدهی عبارت از تعهد انتقال منافع اقتصادی توسط واحد تجاری ناشی از معاملات یا سایر رویدادهای گذشته است.
تعریف بدهی مستلزم وجود تعهدی مبنی بر انتقال منافع اقتصادی است. بیشتر بدهیها ناشی از تعهدات قانونی است. تعهد قانونی شرط کافی برای وجود بدهی است چرا که ذینفع میتواند بر خروج منافع اقتصادی جهت تسویه تعهد اصرار ورزد.
تعهد قانونی شرط لازم برای وجود بدهی نیست. مفهوم تعهد متضمن این امر است که واحد تجاری نمیتواند از خروج منافع اقتصادی اجتناب کند.
بنا بر تعریف بدهی، تعهد انتقال منافع اقتصادی باید ناشی از معاملات یا سایر رویدادهای گذشته باشد. در عمل اغلب بدهیها ناشی از معاملات میباشد. در مواردی مجموعهای از رویدادها باید رخ دهد تا واحد تجاری ملزم به انتقال منافع اقتصادی شود. در چنین حالتی وجود بدهی بستگی به وجود تعهد دارد.
داراییها و بدهیها قرینه یکدیگرند بدین معنا که، داراییها عبارت از حقوقی است که به موجب آنها دستیابی به منافع اقتصادی حاصل میشود و در همین حال بدهیها تعهد واحد تجاری مبنی بر انتقال منافع اقتصادی است. به خاطر این ارتباط از داراییها جهت تسویه بدهیها میتوان استفاده نمود و داراییها را میتوان در قبال ایجاد بدهی (مثل حالت خرید نسیه کالا) تحصیل نمود.
معمولا اقلامی که بیانگر کاهش جریانهای ورودی منافع اقتصادی یا خروجی منافع اقتصادی است به ترتیب موجب تعدیل مبلغ داراییها یا بدهیهای ثبت شده مربوط میشود.
حقوق صاحبان سرمایه عبارت از باقیماندهای که از کسر جمع بدهیهای واحد تجاری از جمع داراییهای آن حاصل میشود.
تشخیص بدهیها از حقوق صاحبان سرمایه حائز اهمیت زیاد است.
از آنجا که حقوق صاحبان سرمایه ماهیتا یک “رقم باقیمانده” است، لذا صاحبان واحد تجاری از افزایش در خالص داراییهای آن بهرهمند میشوند. حتی اگر سودی بین صاحبان سهام تقسیم نشود، ثروت آنها افزایش مییابد چرا که وجوه تقسیم نشده برای تقویت بنیه مالی واحد تجاری نگهداری شده است..
حقوق صاحبان سرمایه، معمولا بر اساس منابع تأمین کننده آن در صورتهای مالی طبقهبندی میشود. به طور مثال حق مالکانه ناشی از آورده سهامداران از حق مالکانه ناشی از سایر تغییرات در خالص داراییها تمیز داده میشود. این نوع طبقهبندی دارای تقسیمات فرعیتری نیز هست تا به موجب آن ماهیتا متفاوت انواع حقوق مالکانه به درستی نمایش یابد و سودها و زیانهای تحقق یافته از سودها و زیانهای تحقق نیافته تفکیک گردد.
حقوق صاحبان سرمایه معمولا نشان دهندۀ انواع اندوختهها نیز میباشد. برخی اندوختهها میتواند به موجب قانون یا سایر مقررات برای حفاظت بیشتر واحد تجاری و بستانکاران آن از اثرات زیان وضع گردد. اندوختههای دیگری ممکن است به منظور استفاده از معافیتها یا تخفیفهای مالیاتی ایجاد شود. اطلاع از وجود و میزان اندوختهها از جمله مواردی میباشد که با نیازهای تصمیمگیر یا استفادهکنندگان مربوط است.
تعدیلات و نگهداشت سرمایه نیز ممکن است در صورتهای مالی انجام شود تا آن بخش از افزایش خالص یا کاهش خالص در حقوق صاحبان سرمایه که بیانگر بازدهای مازاد بر میزان مورد نیاز جهت نگهداشت سرمایه (یعنی حقوق صاحبان سرمایه) در آغاز دوره است، نشان داده شود. در چنین حالاتی مبلغ انباشته اینگونه تعدیلات به عنوان یکی از اجزای حقوق صاحبان سرمایه ارائه میشود. ماهیت اینگونه تعدیلات به عنوان یکی از اجزای حقوق صاحبان سرمایه ارائه میشود.
درآمد عبارتست از افزایش در حقوق صاحبان سرمایه به جز مواردی که به آورده صاحبان سرمایه مربوط میشود.
هزینه عبارتست از کاهش در حقوق صاحبان سرمایه به جز مواردی که به ستانده صاحبان سرمایه مربوط میشود.
آورده صاحبان سرمایه عبارت است از افزایش در حقوق صاحبان سرمایه ناشی از سرمایهگذاری در واحد تجاری جهت کسب یا افزایش حقوق مالکانه.
ستانده صاحبان سرمایه عبارتست از کاهش در حقوق صاحبان سرمایه ناشی از انتقال داراییها به صاحبان سرمایه و یا ایجاد بدهی در قبال آنها به منظور کاهش حقوق مالکانه و یا توزیع سود.
شناخت داراییها و بدهیها در سه مرحله انجام میشود:
یک عنصر باید در صورتهای مالی شناسایی شود اگر:
الف) شواهد کافی مبنی بر وقوع تغییر در داراییها یا بدهیها مستتر در آن عنصر (از جمله در صورت لزوم، شواهدی مبنی بر اینکه یک جریان آتی ورودی یا خروجی منافع اتفاق خواهد افتاد) وجود داشته باشد و
ب) آن قلم را بتوان با قابلیت اتکای کافی به مبلغ پولی اندازهگیری کرد.
تغییر در مبلغ دفتری دارایی یا بدهی باید شناسایی شود اگر:
الف) شواهد کافی مبنی بر وقوع تغییر در مبلغ دارایی یا بدهی وجود داشته باشد، و
ب) مبلغ جدید دارایی یا بدهی را بتوان با قابلیت اتکای کافی اندازهگیری کرد.
ادامه شناخت یک دارایی یا بدهی در صورتهای مالی باید قطع شود اگر شواهد کافی مبنی بر دستیابی به منافع اقتصادی آتی یا تعهد انتقال منافع اقتصادی (از جمله در صورت لزوم، شواهدی مبنی بر اینکه جریان آتی ورودی یا خروجی منافع اتفاق خواهد افتاد) دیگر وجود نداشته باشد.
شناخت از نقطهای آغاز میشود که یک رویداد گذشته موجب تغییری قابل اندازهگیری در داراییها یا بدهیهای واحد تجاری شود. به علت رابطه متقابل عناصر صورتهای مالی، شناخت یک عنصر یا تغییر در یک عنصر الزاما منجر به شناخت عنصر دیگر یا تغییر در عنصر دیگر میگردد.
چنانچه رویداد گذشته به دستیابی به منافع اقتصادی آتی (یا تعهد انتقال منافع اقتصادی) منجر گردد، دارایی (یا بدهی) شناسایی میشود.
چنانچه رویداد گذشته به انتقال یا حذف دارایی یا بدهی شناسایی شده منجر شود، قطع شناخت صورت میگیرد.
چنانچه رویداد گذشته به جریان منافع اقتصادی در دوره جاری منجر شده باشد
(مگر اینکه جریان به آورده یا ستانده صاحبان سرمایه مربوط باشد)، درآمد یا هزینه شناسایی میشود.
در هر مرحله از فرایند شناخت، در صورتی که یک تغییر در جمع داراییها با تغییر مساوی و متقابل در جمع بدهیها یا آورده و ستانده صاحبان سرمایه خنثی نشده باشد، درآمد یا هزینهای حاصل میشود درآمدها و هزینهها باید در یکی از دو صورت عملکرد مالی یعنی صورت سودو زیان و صورت سود و زیان جامع، مورد شناخت قرار گیرد.
برای راحتی شما کاربران عزیز، دو روش برای دانلود مقالات در سایت قرار داده شده است.
دانلود مقاله با عضویت در سایت علی اصغر شکرشکن
دریافت فایل PDF مقاله با پر کردن فرم زیر
"*" indicates required fields
سلام بسیار مقاله جامع و کاملی بود ممنون از شما
سلام خیلی ممنون از نظر شما، خوشحال هستیم که این مقاله برای شما مفید بوده است.
سلام
خسته نباشید، بسیار مقاله مفیدی بود. اگه امکان داره در مورد استاندارد پیمانکاری هم مطلبی بگذارید .
ممنون
سلام خیلی ممنون از نظر شما، خوشحال هستیم که این مقاله برای شما مفید بود. حتما در اولین فرصت مقالهای در این زمینه در سایت قرار میدهیم.